Kilka słów o immunologii, czyli nauce zajmującej się odpornością
Podejrzenie niedoboru odporności lub nieprawidłowej reakcji odpornościowej wysunięte przez pacjenta i wstępnie potwierdzone przez jego lekarza rodzinnego musi zostać zweryfikowane opinią specjalisty z doświadczeniem w zakresie immunologii klinicznej. Dopiero po potwierdzeniu defektu odporności wybrane zostaje właściwe postępowanie terapeutyczne, które może mieć na celu zarówno stymulację tego układu (immunostymulację), czyli zastosowanie bodźców, które będą go mobilizować do pracy. Może to być działanie, które będzie miało na celu wyciszenie nadmiernej reakcji, czyli zastosowanie leków o charakterze immunosupresyjnym. Może także wystąpić konieczność leczenia złożonego np. połączenia dwóch lub więcej mechanizmów immunomodulujących bądź łączenie leków immunomodulujących z leczeniem przeciw infekcyjnym, przeciw nowotworowym, metabolicznym czy endokrynologicznym.
CZYM ZATEM ZAJMUJE SIĘ IMMUNOTERAPIA?
Immunoterapia jest formą leczenia, dzięki której wpływamy na układ odpornościowy organizmu na wiele różnych sposobów.
Wskazaniem do immunoterapii może być pierwotny defekt układu odpornościowego zarówno jego niedomoga jak i nadaktywność. W pierwszym przypadku choroba jest określana mianem niedoborem odporności. W drugim – mówimy o nadreaktywności na bodźce – przykładem takiej sytuacji jest alergia lub o autoagresji, gdy układ immunologiczny atakuje własne struktury, tkanki, narządy – uszkadzając je często w sposób nieodwracalny.
Rola układu odpornościowego – co należy wiedzieć
Układ immunologiczny zwany też odpornościowym chroni nas przed potencjalnie szkodliwymi substancjami i mikroorganizmami. Składają się na niego mechanizmy, z którymi przychodzimy na świat takie jak bariera skóry, błon śluzowych, substancje ochronne zawarte w łzach, ślinie czy soku żołądkowym oraz komórki żerne – makrofagi, które niszczą drobnoustroje chorobotwórcze.
W trakcie dorastania stykamy się z różnymi patogenami i wówczas układ odpornościowy – głównie krwinki białe krążące we krwi – uczy się rozpoznawać zagrożenie i stymuluje produkcję przeciwciał odpornościowych krążących we krwi i płynach ustrojowych oraz produkcję mediatorów reakcji zapalnych głównie interferonów i interleukin.
Układ odpornościowy powinien mieć zdolność odróżniania struktur własnych od obcych i zapamiętywania obcych antygenów, których dostarczają bakterie, wirusy, pasożyty, grzyby chorobotwórcze czy komórki nowotworowe. Po ponownym kontakcie z takim antygenem następuje szybka reakcja odpowiedzi i skuteczność tej walki jest większa.
Objawy zaburzeń immunologicznych…
…mogą być bardzo różnorodne.
W niedoborach ilościowych i jakościowych czy czynnościowych składników układu odpornościowego dominują infekcje.
Ale mogą występować zaburzenia kooperacji, koordynacji, prościej mówiąc współpracy poszczególnych składowych i tu sytuacja staje się jeszcze bardziej skomplikowana, a objawy bardziej złożone. Mogą występować choroby alergiczne atakujące układ oddechowy, skórę czy układ pokarmowy. Mogą występować choroby z autoagresji i tu manifestacja kliniczna jest bardzo różnorodna. Obejmuje układ nerwowy, pokarmowy, narząd ruchu, trzustkę, wątrobę, nerki, tarczycę i inne gruczoły endokrynne oraz liczne zaburzenia hematologiczne.
Immunoterapia ma również zastosowanie w medycynie transplantacyjnej i onkologii. Ale tymi zagadnieniami w naszym ośrodku nie będziemy się zajmować bezpośrednio. Możemy jednak służyć konsultacją i głosem doradczym.
Uwaga
- Jeśli masz rozpoznaną chorobę o podłożu immunologicznym lub podejrzewasz u siebie zaburzenia odporności, alergię, chorobę z autoagresji.
- Jeśli przyjmujesz leki immunosupresyjne lub immunostymulujące z różnych wskazań i nie wszystkie aspekty terapii są dla Ciebie jasne lub wprost niepokoją Cię – to oczywiście pierwsze wątpliwości powinienieś skonsultować z lekarzem prowadzącym leczenie, ale zawsze możesz skorzystać z naszej konsultacji i rozważenia możliwych opcji terapeutycznych. Czasem dotychczasowe leczenie można wzbogacić lub zmodyfikować w oparciu o najnowsze doniesienia i nowoczesne formy terapii, których wciąż przybywa.
Na co zwracać uwagę przy podejrzeniu zaburzeń odporności?
Aby ułatwić Państwu podjęcie decyzji czy obserwowane przez Was objawy, dolegliwości, odchylenia w badaniach laboratoryjnych wskazują na celowość konsultacji – oto przykłady:
- częste infekcje, konieczność zmiany antybiotyku podczas leczenia, konieczność hospitalizacji, konieczność zmiany terapii z formy doustnej na parenteralną .
- stany gorączkowe o nieznanej przyczynie, szybki, nie zamierzony spadek wagi ciała
- nietypowe potliwości, świądy, zmiany skórne, trudno gojące się rany
- niedobory krwinek białych lub/i płytek w badaniach krwi obwodowej
- niedobory przeciwciał w proteinogramie
- nietypowe reakcje poszczepienne
Pamiętajmy jednak że:
Spadek odporności często wynika z przyczyn najprostszych takich jak dieta uboga w warzywa i owoce, siedzący, nieaktywny tryb życia lub przewlekły stres, a także narażenie na szkodliwe substancje wziewne np. dym tytoniowy. Również na te aspekty warto zwrócić uwagę.
Dr n. med. Elżbieta Morawiec-Szymonik