Manifestacje hematologiczne dotyczące chorób reumatologicznych – co warto wiedzieć?
Zmiany w obrazie krwi obwodowej nie zawsze są związane z pierwotną chorobą szpiku. Oznacza to, że są sytuacje chorobowe, gdy szpik nie jest sprawcą, ale ofiarą czynników uszkadzających, powstających poza nim, w innej tkance czy narządzie.
Mówimy wtedy o zmianach wtórnych we krwi np. o małopłytkowości wtórnej, o wtórnej niedokrwistości , określamy te odchylenia jako zmiany odczynowe w przebiegu innych chorób, które określamy jako zasadnicze , czyli stanowiące główny problem zdrowotny danego pacjenta
Oto kilka informacji o zmianach hematologicznych towarzyszących chorobom reumatologicznym
Do chorób reumatologicznych należą tzw. choroby o podłożu autoagresji, związane z produkcją autoprzeciwciał,czyli cząstek aktywnych atakujących własne struktury organizmu. Dzieje się tak wskutek błędu układu immunologicznego.Część z nich określamy jako układowe choroby tkanki łącznej – kolagenozy.
Najczęściej występujące schorzenia zapalnych narządu ruchu:
- Reumatoidalne Zapalenie Stawów
- Toczeń rumieniowaty układowy
- Twardzina
- Zapalenie wielo mięśniowe/skórno-mięśniowe
- Martwicze zapalenia naczyń
- Zespół Sjogrena zwany też zespołem suchości
- Mieszana choroba tkanki łącznej
- Polimialgia reumatyczna
- Rumień guzowaty
Manifestacja laboratoryjna:
wybitnie przyspieszone OB 2-3-cyfrowe – nie musi mieć związku wyłącznie z chorobą krwi .Towarzyszy ostremu atakowi dny moczanowej, gorączce reumatycznej, zapaleniom jelit w okresie zaostrzenia, łuszczycowemu zapaleniu stawów czy reumatoidalnemu zapaleniu stawów.
Leukocyty, czyli krwinki białe
Powyższony poziom krwinek białych – leukocytoza: w ostrych zapaleniach stawów i w zaostrzeniach zapaleń przewlekłych
Obniżony poziom krwinek białych – leukopenia: w toczniu rumieniowatym w reumatoidalnym zapaleniu stawów z powiększeniem śledziony, w zespole suchości
Podwyższony poziom granulocytów kwasochlonnych , zwanych eozynofilami – eozynofilia -często współistnieje z zapaleniami naczyń.
Płytki krwi, czyli trombocyty
Podwyższony poziom płytek krwi, czyli nadpłytkowość: aktywne Reumatoidalne Zapalenie Stawów , plamica reumatyczna,układowe zapalenia naczyń, zespół nadlepkości,
Obniżony poziom płytek krwi, czyli małopłytkowość: w toczniu SLE, zapaleniu drobnych naczyń. mieszanej chorobie tk. łącznej
Skazy krwotoczne z autoimmunizacji, czyli nabyte zaburzenia krzepnięcia z występowaniem skazy krwotocznej, są związane z uszkadzaniem prawidłowych mechanizmów krzepnięcia – w tym czynników krzepnięcia krążących we krwi- przez przyłączanie się autoprzeciwciał i blokowanie ich funkcji. W około 40% przypadków te zaburzenia współistnieją z chorobami autoimmunologicznymi- toczniem rumieniowatym, reumatoidalnym zapaleniem stawów, wrzodziejącym zapaleniem jelit, zespołem suchości czy zapaleniem tarczycy zwanym chorobą Hashimoto.
Anemia
Niedokrwistość typu chorób przewlekłych lepiej nazwać niedokrwistością w przewlekłych stanach zapalnych – niskie stężenie żelaza w surowicy i zwiększenie puli magazynowej żelaza. tzw. względny niedobór żelaza. Polega to na małej dostępności żelaza w surowicy dla zaspokojenia bieżących potrzeb organizmu, a pula uwięziona w układzie komórek zapalnych tzw. makrofagów jest podwyższona . Im silniejszy stan zapalny- tym większa pula żelaza trudna do wykorzystania i tym mniej żelaza na bieżące potrzeby organizmu. Leczeniem tego typu niedokrwistości jest leczenie stanu zapalnego. Nie pomogą tu tylko podawane preparaty żelaza doustnego, a stosowanie przeparatów domięśniowych czy dożylnych bez dokładnej oceny zapasów żelaza w organizmie – może być wręcz szkodliwe.
Zaburzenia naczyniowe
objaw Raynauda – czyli pojawianie się obrzęku i blednięcia lub/i zasinienia dystalnych części kończyn szczególnie przy oziębieniu i kontakcie z wilgocią
Livedo reticularis- siatkowica- przeświecające przez skórę sploty naczyniowe- wynik skurczu naczyń, wrażenie tzw. marmurkowatej skóry
Erytromelalgia– bolesny rumień kończyn – szczególnie palców rąk i stóp, niewielki obrzęk , za to silne i bolesne pieczenie, drętwienie, szczypanie
Świąd skóry – zwykle nasilenie w cieple, szczególnie po ciepłej kąpieli
Zaburzenia funkcji śledziony
Splenomegalia, czyli powiększenie śledziony występuje w chorobach autoimmunologicznych i układowych- reumatoidalnym zapaleniu stawów i toczniu układowycm , w niedokrwistości autoimmunohemolitycznej towarzyszącej tym chorobom,
Zjawisko hipersplenizmu, czyli nadmiernej aktywności śledziony w zakresie eliminowania niepełnowartościowych krwinek.
Stopień powiększenia śledziony nie koreluje ze stopniem hipersplenizmu. Najsilniej wyrażony jest w nadciśnieniu wrotnym i chorobach spichrzeniowych. Wynikiem tej aktywności jest obniżona ilość krwinek we krwi obwodowej ,czyli tzw. cytopenie
Limfadenopatia- czyli powiększenie węzłów chłonnych, jest obecna w chorobach immunologicznych – w toczniu, reumatoidalnym zapaleniu stawów, mieszanej chorobie tkanki łącznej, zapaleniu skórno-mięśniowym, zespole Sjogrena.
Zatem, jeśli obserwujecie Państwo u siebie objawy bólowej dysfunkcji ruchowej i stwierdzacie odchylenia w badaniach laboratoryjnych i obrazowych (USG wąroby i śledziony z oceną wielkości tych narządów) to niezależnie od konsultacji hematologicznej, warto również podjąć kroki w kierunku przeprowadzenia diagnostyki reumatologicznej
Dr n. med. Elżbieta Morawiec-Szymonik